Chruszczow łamiąc system stalinowski, zastąpił go tzw. centralizmem demokratycznym. Realizacja tego zamierzenia w Polsce potoczyła się w swoisty sposób. Śmierć Bieruta sprowokowała walkę o władzę, tym gwałtowniejszą, że toczyła się w atmosferze kryzysu i poczucia zagrożenia przez elitę władzy. Chruszczow postawił na Gomułkę, który uzyskał dla Polski więcej niż mógł się spodziewać: autonomię w polityce wewnętrznej. Było to wynikiem koniunkturalnego zbiegu kilku czynników, szansy zdarzającej się od czasu do czasu, dzięki której polski Październik wszedł do historii. Pilnując tej autonomii, Gomułka skłaniał się raczej ku zacieśnieniu więzi z ZSRR, niż ku dystansowaniu się od niego.

Potrzeba importu techniki, czyli maszyn i urządzeń, stwarzała inny problem. Chcąc nabywać je na Zachodzie, Polska musiała wywozić cenione na tamtejszym rynku mięso wieprzowe. Ten rodzaj mięsa decydował nadto o równowadze na rynku żywności w Polsce. Podaż wieprzowiny była uzależniona wszakże od importu ziarna. Dlatego też Polska zabiegała o jego przywóz z ZSRR. Kreml zyskał dzięki temu skuteczny instrument oddziaływania na sytuację polskiej gospodarki. Być może było to jednym z powodów, dla których Chruszczow zgodził się na autonomię Polski w sprawie polityki rolnej.